از ارتش نوين رضاخاني تا مدافعان حرم سليماني

علي منصور كسي بود كه در سال اول جنگ جهاني دوم ، زماني بود كه رضاشاه احساس مي كرد براي بركنار نشدن از قدرت بايد نشانه هاي بيشتري از وفاداري به انگليس را نشان دهد. متين جاي دفتري را گرفته بود. وابستگي وي به انگليس به حدي بود كه هر از گاهي ساواك گزارش مي داد كه “او سياستمدار درجه يك انگليس است”.

اكنون اين چهره آنگلوفيل در اولين روز حمله انگليس و شوروي به ايران به مجلس آمد و گفت كه در برابر ترسهاي مكرر ، متفقين “بر اخراج اكثر آلماني هاي مقيم ايران اصرار داشتند”. […] براي اطمينان بيشتر به متقاضي ، تدابيري براي كاهش تعداد آلماني ها اتخاذ شد و وي بارها به كارمندان دولت مربوط انگليس و شوروي ، چه در تهران و چه در مسكو و لندن ، يادآوري كرد كه چه مواردي را مي توان تضمين و روشن كرد. نظريه آنها آزمايش شده است … 2

بر اساس گزارش ها ، منصور همچنان از حضور نمايندگان شوروي و انگليس در خانه نخست وزير در ساعت 4 بامداد همان روز كه به وي اخطار داده شد در صورت عدم همكاري به اقدامات نظامي متوسل مي شود ، گزارش مي دهد. همزمان نيروهاي نظامي آنها از مرزهاي ايران عبور كردند و شهرهاي مسكوني را بمباران كردند.

در اين سخنراني كوتاه ، منصور اطمينان داد كه اعضاي دولت وي در حال مذاكره فوري هستند و در پايان گفت: “تقاضا شد كه هيچ جلسه اي در اين جلسه برگزار نشود مگر اينكه گزارش گزارش شنيده شود.»3

از جمله اين گفتگوها نامه رضاشاه به رئيس جمهور وقت فرانكلين روزولت بود كه از وي مي خواست “با اقدامات موثر نوع دوستانه خود اقدامات لازم را براي مقابله با اين تجاوزها انجام دهد.” وي همچنين اشاره كرد كه اولين تمركز رضاشاه در مذاكرات مستقل از اصل 57 قانون اساسي بود ، موضوعي كه در دوره حكومت وي ​​حاكم بود. دوم تحقير شاه در برابر بيگانه ، شاهي كه رفتار استبدادي او نسبت به مردم و نخبگان ايران بسيار شناخته شده است. سوم ، عدم درك رضاشاه از واقعيت هاي روابط بين الملل و اتحاد آمريكا با اشغالگران ايراني ؛ اين س noال در مورد حضور بعدي روزولت با چرچيل و استالين در تهران شكي باقي نگذاشت.

Gعلاوه بر اين مذاكرات ، نمي توان از اين نكته غافل شد كه از نيمه شب 3 سپتامبر سال 1320 كه نيروهاي شوروي از شمال به ايران و نيروهاي انگليس و هند از غرب و جنوب به ايران حمله كردند ، عملكرد ارتش فاجعه بار بود. برخلاف انتظار براي وضعيت مشابه ، دستورات ارتش رضاشاه براي پايان دادن به درگيري بود. و به استثناي مقاومت مختصر در بعضي نقاط (بعضي از آنها حتي براي مقاومت دشمن بسته بودند ، 5) ، فرماندهان لشكرها و تيپ هاي خراسان ، گرگان ، مازندران ، گيلان و آذربايجان فرار را ترجيح دادند. ناوگان جنوب كه در ساعات اوليه حمله متفقين مورد انتقاد ناوهاي جنگي انگليس قرار گرفته بود ، بدون مقاومت سقوط كرد. در تهران ، تبريز و اهواز هواپيماهاي نيروي هوايي اجازه پرواز نداشتند و در روز دوم حمله متفقين ، لشكرهاي 1 و 2 پايتخت منحل و سربازان آزاد شدند. 6

رضاشاه كه رياست دولت منصور را براي ابراز همبستگي با انگليس كافي ندانست ؛ وي به بهانه ديدار به منزل محمدعلي فرووي رفت و نخست وزير را به او منصوب كرد ، به اين اميد كه در نجات وي مداخله كند. 7

در جلسه اضطراري پارلمان كه اين بار براي معرفي كابينه خود در روز پنجشنبه ، 27 سپتامبر 1320 برگزار شد ، فرووي دليل رفتار عجيب ارتش را كه زمينه را براي متجاوزان فراهم كرد ، فاش كرد: اكنون ارتش اين كشور به آنها دستور مي دهد تا از توقف خونريزي و برهم زدن امنيت از هرگونه عمليات مقاومتي خودداري كنند. » 8

ارتشي كه در زمان رضاشاه هر ساله بيش از 40٪ بودجه را خرج مي كرد و از سال 1306 تا 1320 ، 47٪ از درآمد مستقيم نفت صرف سلاح و مهمات بدون ورود به بودجه عمومي بود. 9

اما ارتشي كه مطابق دستورات نيروهاي متخاصم و اين مذاكرات و دستورات ترك مقاومت بود ، نه تنها نتوانست امنيت برقرار كند و كشور را از جنگ مصون نماند و باعث دو سال اشغال نظامي و سالها تسلط كامل متحدين بر كشور شد؛ كه حتي به سود رضاشاه هم نبود.

همانطور كه فرووي در 15 سپتامبر ، سه هفته پس از تسليم كامل رضاشاه به سلطه گران ، در يادداشت هاي خود نوشت ، “وزير مستقل انگليس آمد و در مورد كار پادشاه و وارث تاج و تخت گفتگو كرد. “عصر وزيران آمدند. من كار كردم و تصميم گرفتيم فردا برويم و شاه را مجبور به استعفا كنيم.”

و غيره دستور تبعيت در همان روز صادر شد و فرداي ملاقات فرووي با سفير انگليس ، پرونده زندگي سياسي رضاشاه بسته شد. “خود شاه تماس گرفت و قرار بود شهر بيايد. من بلافاصله رفتم و با او آشتي كردم و به اصفهان رفتم. من همچنين به سفارتخانه هاي انگليس و روسيه رفتم. سپس براي اعلام استعفاي شاه و تعيين پادشاه جديد به مجلس رفتيم

27 اكتبر 1941. روزنامه دو خبر را در صفحه اول خود منتشر كرد. نخست خبر عزيمت كامل كشتي رضاشاه از آبهاي نزديك كشور و دوم ورود ژنرال ارچيبالد ويول ، فرمانده ارشد انگليس (و نايب السلطنه هند در آن زمان) به تهران.

بنابراين رضاشاه كه پس از تجزيه روسيه تزاري براي تكميل منافع انگليس بر تخت سلطنت نشسته بود ، در پايان دوره رياست جمهوري خود كنار كشيد و اشاره كرد كه پس از اين مقاومت ، به جاي ترور ، غارت و تجاوز انگليس در ايران ، چه پيام هاي دردناكي . ماند

***

72 سال بعد ، در تاريخ 27 اكتبر 2013 ، تحليلي در نيويورك تايمز منتشر شد كه از توطئه جديد انگليس و ساكسون در منطقه خبر مي دهد و پوشش گسترده اي دارد. تحليلگر رابين رايت ، چهره شناخته شده اي در خاورميانه بود كه با سازمان هايي مانند مركز وودرو ويلسون ، بروكينگز ، كارنگي ، مير و ديگران كار مي كرد. اين ناشر روزنامه معتبري نيز بود كه نقل قول هاي وي از منابع “مقامات عالي رتبه كاخ سفيد” هميشه اخبار واقعي تلقي مي شده است.

در آن تاريخ ، نيويورك تايمز با عنوان “چگونه پنج كشور مي توانند 14 ساله شوند” 11 نقشه را منتشر كرد كه در آن مناطقي از ايران از هم جدا شده و بخشهايي از كشورهاي همسايه نقشه جديدي را تشكيل مي دادند. بار اصلي اين تغييرات بر دوش داعش بود.

به همراه نقشه ، رابين رايت در ستون تحليلي تحت عنوان “ترسيم نقشه جديدي از خاورميانه” 12 درباره مزاياي اين طرح ، با استناد به چالش هاي امنيتي ، اقتصادي و انرژي ، نوشت: “اين بايد استراتژيك باشد.”

اين مقاله دقيقاً شش ماه پس از اعلام موجوديت داعش در ميان غبار ناآرامي ها در سوريه منتشر شد. بر اين اساس ، رايت معتقد بود كه “جنگ ويرانگر در سوريه نقطه عطفي بود” در تحقق “نقشه مدرن خاورميانه”. همين سياست در ايالات متحده بود كه منجر به حمايت مالي و مسلحانه داعش شد ، سياستي كه در برخي از جنبه ها در كارزار انتخاباتي 2016 خوانده شد ، و از طريق آن ترامپ اوباما و هيلاري كلينتون را به عنوان بنيانگذاران داعش معرفي كرد. اين دادخواست بارها تكرار شد. جالبتر اينكه ، اين حمايت در دوران ترامپ نيز ادامه داشت. از آنجا كه مقامات ارشد پنتاگون و وزارت امور خارجه در نياز به حمايت از تروريستها در سوريه متحد بودند – آنچه آنها ادبيات رسمي شورشيان ميانه رو مي ناميدند – 14 علاوه بر پشتيباني مخفيانه داعش ، ايالات متحده توانست با ناتو و برخي از كشورهاي عربي متحد شود ، مخالفت كردن به اين بهانه با حضور نظامي در منطقه ، اهداف ژئوپليتيك خود را در بعد عملياتي دنبال كنيد.

در جبهه مقابل ، سردار كاظم سليماني با نگاه استراتژيك سالهاي گذشته ، به عنوان جبهه اي در جبهه مقاومت ، در سوريه حضور موثري داشت. در همان زمان ، طرح تقسيم ايران به چند ايالت ارائه شد. نيويوركر در مقاله اي تحت عنوان “فرمانده سايه” ، مانع اصلي راهبرد ايالات متحده را ارائه داد. اين مقاله از يك عامل سيا به عنوان قدرتمندترين شخصيت در خاورميانه ، كاظم سليماني نام مي برد و در وسط متني كه او را با جزئيات غيرمنتظره از ريشه هاي نظامي گرفته تا سلايق هنري و تعداد اعضاي خانواده و كمر درد و … آشنا مي كند. يك مقام دفاعي ايالات متحده گفت: “او شخصاً جنگ را رهبري مي كند.” اين مقاله با سخنان فرمانده قدس در مجلس خبرگان خاتمه مي يابد: “ما به تبليغات دشمن توجه نمي كنيم ، زيرا سوريه خط مقدم مقاومت است. 15 رفتار وي در صحنه به حدي موثر بود كه رسانه هاي دشمن مجبور به توصيف آن شدند. همانطور كه يك مقام ارشد عراقي به نقل از بي بي سي گفت: “وقتي شهر موصل سقوط كرد ، واكنش سريع ايران ، و نه بمباران آمريكا ، مانع از فروپاشي گسترده تر شد.

چنين قانوني توسط مردم جهان اسلام رعايت شده است. بسيج جبهه مقاومت از پاكستان و افغانستان در عراق و لبنان تحت لواي مدافعان حرم ، “تغيير نقشه ايران” و ساير كشورهاي اسلامي منطقه را به يك كابوس تبديل كرده است.

اما روشن است كه مقايسه حاج قاسم با رضاخان گياسي نامناسب است. رضا شاه خودش بخشي از بازي انگليس بود و در مرحله نهايي آنچه به “بازي بزرگ” معروف شد براي پايان دادن به اشغال خاورميانه توسط انگليس پس از جنگ جهاني اول برنده بود. اما نمي توان اين نكته را ناديده گرفت كه اگر رضاشاه با بودجه 40٪ از درآمد 20 ساله كشور ، به دستور سفير انگليس به نخست وزير خود دستور داد “مقاومت را ترك كند” و كشور را ترك كند ؛ حاج قاسم چنان اختياري داشت كه حتي از دريافت نامه پمپئو خطاب به او خودداري مي كرد و مي گفت اين هيچ ارتباطي با او ندارد 17؛ وي با تعداد بسيار كمي مقاومت را سازماندهي كرد ، كه “خاورميانه بزرگ” را به يك روياي تحقق نيافته تبديل كرد و به قيمت فدا كردن جان خود ، جنبشي را آغاز كرد كه اين بار خارجي ها منطقه را ترك كردند.